Artikelen over de menstruatiecyclus zijn meestal gericht op voortplanting en ongesteldheidsklachten in plaats van op patronen die invloed hebben op je hele lichaam. Maar door je menstruatiecyclus in de gaten te houden, kun je ook ontdekken welke momenten voor jou het beste zijn om gezelschap op te zoeken, geconcentreerd aan het werk te gaan, gemeenschap te hebben, wat harder te trainen of juist meer aandacht te besteden aan rust en herstel.
De menstruatiecyclus wordt traditioneel afgebeeld als een gestileerde cirkel met een reeks standaardstappen en een tijdlijn van 28 dagen. Maar dit soort afbeeldingen zijn gebaseerd op kennis van meer dan 60 jaar geleden. Inmiddels weten we al veel meer!
Uit modern onderzoek blijkt dat de menstruatiecyclus voor iedereen weer anders is, en dat zelfs als je inzoomt op één persoon geen cyclus hetzelfde verloopt.
Je hoeft dus niet genoegen te nemen met algemeen advies dat waarschijnlijk niet op jouw situatie aansluit, maar kunt met behulp van moderne hulpmiddelen, zoals Oura, je menstruatiecyclus in kaart brengen en achterhalen op welke verschillende manieren je cyclus invloed heeft op je lichaam. Aan de hand van deze inzichten kun je je dagelijks ritme afstemmen op elke cyclusfase.
Dus wil je meer weten over de fasen van je menstruatiecyclus en hoe je met Oura ontdekt wat de invloed ervan is op je lichaam? Lees dan gauw verder.
LEES VERDER: De mythe ontkracht: ovulatie op dag 14
Uit welke fasen bestaat je cyclus?
Hoewel een cyclus per definitie geen begin of einde heeft, wordt de menstruatiecyclus meestal in een aantal belangrijke gebeurtenissen opgedeeld. Het ene artikel gebruikt net andere bewoordingen dan het andere, maar in principe bedoelen ze allemaal hetzelfde: de folliculaire fase en de luteale fase.
- Onder de folliculaire fase vallen je menstruatie en de zogenaamde ‘periovulatoire’ periode, waarin een nieuwe eicel groeit en rijpt ter voorbereiding op de eisprong. Zodra je ovuleert, dus tijdens je eisprong, ga je naar de volgende fase.
- Je luteale fase vormt de overgang naar een bevrucht eitje, oftewel een zwangerschap, of het begin van een nieuwe cyclus.
LEES VERDER: Met Oura je menstruatiecyclus bijhouden op basis van je temperatuur
In de afbeelding hieronder zie je de gemiddelde duur van deze gebeurtenissen en hoe erg ze van elkaar verschillen.
Bij elk van deze gebeurtenissen regelen specifieke hormonen wat er gebeurt in je voortplantingsstelsel, hart, longen, spieren, hersenen en andere stelsels in je lichaam. Hierbij spelen allerlei belangrijke hormonen een rol, maar we gaan het er hier over drie hebben: oestrogeen, het luteïniserend hormoon (LH) en progesteron.
Je weet misschien al dat door deze hormonen baarmoederslijmvlies aangroeit en wordt afgestoten en dat de eierstokken een eitje laten rijpen en dit vrijgeven. De termen ‘folliculair’ en ‘luteaal’ komen je misschien minder bekend voor.
‘Folliculair’ komt van het woord ‘follikel’: een blaasje in je eierstok waarin een eicel groeit. Aan het begin van de folliculaire fase beginnen er op beide eierstokken zo’n 20 tot 30 follikels te groeien.
Rond je ovulatie, of eisprong, wordt één follikel ‘gekozen’ als de dominante eicel, terwijl de overige follikels op natuurlijke wijze worden afgebroken. (Geen zorgen: halverwege de twintig heb je nog zo’n 100.000 eitjes!)
‘Luteaal’ verwijst naar de gekozen follikel, die na de ovulatie hormonen gaat aanmaken. Zodra de follikel het eitje loslaat, veranderen de cellen in de follikel in een zogenaamd ‘geel lichaam’ (corpus luteum), dat progesteron en oestrogeen aanmaakt voor een mogelijke zwangerschap.
In de afbeelding hieronder zie je hoe je hormonen zich verhouden tot de fasen van je menstruatiecyclus. Elk hormoon bereikt in een specifieke fase het hoogste punt: oestrogeen tijdens de folliculaire fase, LH net voor de ovulatie en progesteron tijdens de luteale fase.
- Zodra je ongesteld wordt, begint je folliculaire fase, waarbij je progesterongehalte afneemt en je oestrogeen- en LH-gehalte laag zijn.
- Naarmate de folliculaire fase verdergaat, ontwikkelen je follikels zich en produceren ze steeds meer oestrogeen.
- Tegen het einde van je folliculaire fase, als je bijna ovuleert (je ‘periovulatoire periode’), stijgt je LH-gehalte snel onder invloed van de grote hoeveelheid oestrogeen en andere factoren. Door deze ‘LH-piek’ wordt je ovulatie in gang gezet.
- Je luteale fase begint na je eisprong, waarbij het gele lichaam steeds meer progesteron en een kleine stoot oestrogeen afgeeft. Naarmate de luteale fase voortduurt, zorgt de grote hoeveelheid progesteron ervoor dat je baarmoederslijmvlies dikker wordt en dat de spieren in je baarmoeder niet samentrekken.
- Uiteindelijk wordt het gele lichaam afgebroken, waardoor er geen progesteron en oestrogeen meer worden aangemaakt. De bovenste lagen van het baarmoederslijmvlies laten los en worden afgescheiden in de vorm van menstruatiebloedingen, waarna er een nieuwe cyclus begint.
LEES VERDER: Zo gebruik je Oura-gegevens om je menstruatiecyclus beter te begrijpen
Op welke patronen kun je letten?
Je kunt achterhalen welke fase van je menstruatiecyclus je doormaakt door te kijken naar de invloed van hormonale schommelingen op onder meer je hersenen, hart, longen en voortplantingsstelsel. Deze veranderingen zie je terug als patronen in je lichaamstemperatuur, rusthartslag (RHR), hartslagvariabiliteit (HRV) en ademhalingsfrequentie.
Bedenk wel dat dit algemene patronen zijn en dat het het nuttigst is om naar het ritme van je lichaam te kijken. Vergelijk jouw waarden ook niet met die van iemand anders. Een temperatuur of rusthartslag die voor jou hoog is in je luteale fase kan voor een ander laag zijn in de folliculaire fase. Bedenk ook dat mensen die hormonale anticonceptie gebruiken andere trends hebben.
LEES VERDER: Oura werkt samen met de door de FDA toegelaten anticonceptie-app Natural Cycles°
Hier is een breed overzicht van veelvoorkomende patronen:
Lees verder om meer te weten te komen over de patronen die je tijdens elke fase kunt verwachten.
Tijdens je menstruatie
Als je ongesteld wordt, krijg je waarschijnlijk niet alleen last van kramp, maar kun je ook weer beter gaan slapen en herstellen.
Aan het begin van elke cyclus neemt de hoeveelheid progesteron en oestrogeen in je lichaam af. Deze daling gaat gepaard met een dalende rusthartslag en ademhalingsfrequentie en een stijgende HRV. Hoe snel deze veranderingen optreden, is afhankelijk van je lichaam, of eigenlijk van hoe snel je progesteron- en oestrogeengehalte afnemen in een bepaalde cyclus.
Ook je lichaamstemperatuur wordt in hoge mate beïnvloed door oestrogeen en progesteron. In je lichaam zijn er steeds allerlei ingewikkelde processen aan de gang, maar over het algemeen laat oestrogeen je temperatuur dalen en stijgt je temperatuur juist door progesteron. Naarmate je progesterongehalte afneemt als je ongesteld bent, daalt je temperatuur waarschijnlijk ook.
Tijdens de folliculaire fase
Tijdens je folliculaire fase merk je wellicht dat je op sportief ensociaal vlak op je best bent. Er moet hier nog steeds meer onderzoek naar komen, maar we weten dat een hoog oestrogeengehalte tijdens de folliculaire fase tot betere cognitieve prestaties en creativiteit kan leiden.
Meerdere follikels ontwikkelen zich en produceren steeds meer oestrogeen. Hierdoor groeit het baarmoederslijmvlies aan, zodat er een optimale omgeving ontstaat voor een mogelijk bevrucht eitje. Deze toename in oestrogeen heeft niet alleen invloed op je voortplantingsstelsel, maar ook op je hart, longen en spieren, waardoor je temperatuur, rusthartslag en ademhalingsfrequentie dalen en je HRV stijgt. De wetenschap is er nog mee bezig, maar deze trends, die jij misschien al in verband hebt gebracht met ‘lekker in je vel zitten’, kunnen ook tot betere sportprestaties leiden.
LEES VERDER: Hoe je je trainingen kunt afstemmen op je menstruatiecyclus
Rond de ovulatie
Terwijl je lichaam zich klaarmaakt om een eitje los te laten, kun je een soort ongemak opmerken waardoor je je misschien even niet zo lekker voelt.
Door een hoog oestrogeengehalte en andere factoren krijgen je hersenen en lichaam een seintje om een grote hoeveelheid LH te produceren, waardoor de ovulatie in gang wordt gezet. De termen ‘LH-piek’ en ‘ovulatie’ worden vaak door elkaar gebruikt, maar eigenlijk zijn dit twee verschillende gebeurtenissen. De LH-piek vindt vrijwel altijd als eerst plaats. Hou daar dus rekening mee als je informatie opzoekt over de menstruatiecyclus.
Goed, wat betekent dit voor je vruchtbaarheid? De LH-piek en ovulatie vinden plaats tijdens de ‘vruchtbare periode’ van je menstruatiecyclus. Tijdens deze doorgaans 5 tot 7 dagen kun je zwanger worden. We weten nog steeds niet precies hoelang deze periode per persoon duurt en waaraan je hem kunt herkennen.
Rond je eisprong kunnen deze veranderingen leiden tot een hogere temperatuur, rusthartslag en ademhalingsfrequentie en een lagere HRV. Dit is ook de periode waarin veel vrouwen ‘ovulatiepijn’ ervaren: een pijnlijk gevoel in de buik. Wetenschappers denken dat dit gevoel ontstaat doordat de eileider samentrekt om een eicel naar de baarmoeder te verplaatsen.
Tijdens de luteale fase
Tijdens je luteale fase merk je waarschijnlijk dat je het warmer hebt, dat je stofwisseling versnelt, dat je minder energie hebt en dat je meer behoefte hebt aan rust en ontspanning.
Aan het begin van de luteale fase verandert de nu lege follikel in het gele lichaam, dat steeds meer progesteron produceert en een oestrogeenstoot afgeeft. Je LH-gehalte neemt af en het baarmoederslijmvlies begint dikker te worden voor een mogelijk bevrucht eitje.
In deze fase begint door het toenemende progesterongehalte meteen je lichaamstemperatuur te stijgen en word je alerter. Dit heeft weer invloed op andere processen in je lichaam, wat je kunt terugzien in een hogere rusthartslag, temperatuur en ademhalingsfrequentie en een lagere HRV.
Op een gegeven moment in je luteale fase bereikt je lichaam een keerpunt:
- Als het eitje bevrucht is, begint je lichaam zich voor te bereiden op de zwangerschap en wordt je progesterongehalte nog hoger. Hierdoor is je temperatuur in het begin van een zwangerschap extra hoog.
- Als het eitje niet bevrucht is, neemt de productie van progesteron en oestrogeen weer snel af en begint er een nieuwe cyclus. Naarmate je dichter bij je volgende menstruatie komt, vlakken de hierboven genoemde trends af doordat de aanmaak van deze hormonen afneemt.
Door het dalende oestrogeen- en progesterongehalte is deze overgang van de luteale fase naar de menstruatie voor veel mensen de minst prettige periode van de cyclus. Voor iedereen is deze periode weer anders, zowel qua klachten als qua intensiteit. Op dit moment kun je merken dat je meer vocht vasthoudt en last krijgen van gevoelige borsten, een opgeblazen gevoel, kramp, cravings, stemmingswisselingen, vermoeidheid of angst. Al deze klachten worden samen PMS (premenstrueel syndroom) genoemd.
Bedenk wel: puur het feit dat je een cyclus hebt, betekent niet dat je dus ook last hebt van PMS. Wetenschappers vragen zich momenteel af of we anders over deze klachten moeten gaan praten, om de verschillen in de luteale fase per persoon nauwkeuriger weer te geven.
Met Oura meer inzicht krijgen in je cyclus
Cyclusfasen zijn voor iedereen anders. Zo heeft de een wellicht een eerdere ovulatie of een langere luteale fase dan de ander. Misschien valt je ovulatie in de ene cyclus op dag 15 en in de volgende op dag 18. Sterker nog, het is normaal om soms een cyclus zonder eisprong te hebben, een zogeheten ‘anovulatoire cyclus’.
Vanwege al deze verschillen is het belangrijk dat je inzicht hebt in je eigen cyclus. Als je namelijk wel of juist niet zwanger probeert te worden, kan een verandering in één fase al een groot verschil maken.
De Oura Ring houdt je rusthartslag, HRV, ademhaling, slaap en lichaamstemperatuur in de gaten en kan daardoor een handig hulpmiddel zijn om je cyclus in kaart te brengen en erachter te komen wat de invloed ervan is op je lichaam.
Oura heeft nu ook een feature genaamd Cyclusinzichten. Op basis van de genoemde lichaamssignalen wordt voorspeld wanneer je volgende cyclus begint en dus wanneer je ongesteld wordt, waarbij je een venster van vijf dagen te zien krijgt. Zo kun je je menstruatiecyclus gaan bijhouden en leer je je lichaam steeds beter kennen, waardoor je betere beslissingen kunt nemen.
LEES VERDER: Nieuw van Oura: cyclusinzichten
Hou er rekening mee dat de duur van je cyclus mettertijd ook kan veranderen. Als je stopt met het gebruik van anticonceptie, kan je cyclus onregelmatig worden. Daarnaast hebben jongere vrouwen vaak een langere cyclus.
Verder kan je cyclus worden beïnvloed door factoren als genetische achtergrond, lichaamssamenstelling en lichaamsbeweging. En ook al weten we momenteel al een hele hoop, er valt nog heel veel meer te ontdekken.
Hoe gaat het onderzoek verder?
Er is nog heel wat werk aan de winkel om de complexiteit van ons lichaam wetenschappelijk te doorgronden. Maar in de tussentijd kunnen we anderen helpen door van elkaar te leren, onze bevindingen uit te wisselen en onderzoek te bespoedigen. Zo kunnen we een nieuwe bibliotheek aanleggen vol informatie over de fysiologie van vrouwen.
Je menstruatiecyclus heeft niet alleen invloed op je rusthartslag, HRV, lichaamstemperatuur en ademhaling, maar mogelijk ook op je slaap, blijkt nu steeds meer uit wetenschappelijk onderzoek. Je kunt dat bijvoorbeeld terugzien in meer remslaap tijdens je folliculaire fase, meer diepe slaap in het begin van je luteale fase en slechtere nachtrust tegen het einde van je luteale fase. Daarbij slaap je minder efficiënt, word je vaker wakker en is je slaap gefragmenteerder.
LEES VERDER: Kan PMS slapeloosheid veroorzaken en je slaapkwaliteit beïnvloeden?